Âm Nhạc: Ngôn ngữ của Thần học và Truyền thông
THẦN HỌC TRUYỀN THÔNG
Âm Nhạc: Ngôn ngữ của Thần học và Truyền thông
- Người khởi xướng: Frances Forde Plude, Đại học Notre Dame, Cleveland
- Điều phối: Eileen Crowley-Horak, Trường Thần học Liên hiệp, New York
- Trình bày: Tom Boomershine, Trường Thần học Liên hiệp, Dayton/Lumicon Productions
- Phản biện: Thomas Beaudoin, Nghiên cứu sinh sau Tiến sĩ, Khoa Thần học, Đại học Boston
Nội dung bài viết sau đây được dịch giả chuyển ngữ và diễn giải từ bài viết gốc Anh ngữ (xem tại đây)
Biên soạn: Tu sĩ Lm. Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM.
I. Âm nhạc - Ngôn ngữ của thời đại kỹ thuật số
Karl Rahner từng nói: "Thần học sẽ không trọn vẹn nếu thiếu đi sự khám phá các loại hình nghệ thuật như một phần cấu thành nên chính nó." Nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, mở ra những con đường độc đáo để hiểu và truyền đạt "thần học" bằng những phương pháp và ngôn ngữ riêng.
Phiên họp này tập trung vào âm nhạc như một phương thức thần học đặc biệt phù hợp trong "thời đại kỹ thuật số". Boomershine cho rằng thời đại này bắt đầu từ đầu thập niên 1960, khi TV trở thành phương tiện truyền thông chủ đạo và Công đồng Vatican II khai mạc. Mỗi thời đại đều có cách thức giao tiếp riêng, tạo nên những hệ thống hỗ trợ cho cách thức đó. Truyền thông kỹ thuật số mang tính đặc thù: đa giác quan (tâm lý) và thương mại hóa, định hướng tiêu dùng (xã hội).
II. Âm nhạc trong lịch sử truyền thông giữa Thiên Chúa và con người
Boomershine phân tích cách thức Thiên Chúa truyền thông với con người qua dòng lịch sử để tìm hiểu vai trò của âm nhạc. Ông nghiên cứu những phương tiện truyền thông chính mà Thiên Chúa đã sử dụng, cũng như cách cộng đồng tín hữu tiếp nhận thông điệp từ Ngài.
Đồng tình với Barth, Boomershine xác định ba hình thức chính của Lời Chúa:
Ngôi Lời Nhập Thể: Chúa Giêsu
Lời nói: Giáo huấn của Chúa Giêsu được truyền miệng
Lời được ghi chép: Kinh thánh và truyền thống
Theo ông, mỗi hình thức đều có hệ thống truyền thông riêng, và âm nhạc luôn đóng vai trò quan trọng.
III. Âm nhạc trong cuộc đời Chúa Giêsu và Giáo hội sơ khai
Âm nhạc hiện diện rõ nét trong cuộc đời Ngôi Lời Nhập Thể:
Chúa Giêsu hát Kinh thánh trong các hội đường (truyền thống Do Thái giáo).
Lời ca ngợi vang lên khi Ngài tiến vào Giêrusalem.
Đức Maria cất lên bài ca Magnificat.
Tuy nhiên, Chúa Giêsu chủ yếu dùng lời nói để truyền đạt giáo huấn. Ngài đồng hành, trò chuyện và dạy dỗ các môn đệ. Chính các ông cũng dùng lời nói để rao giảng về Chúa Giêsu. Giáo hội sơ khai trở thành mạng lưới truyền thông sống động, nơi Lời Chúa được lan tỏa mạnh mẽ qua những lời kể về Chúa Giêsu.
IV. Từ truyền khẩu đến văn bản: Sự chuyển biến trong truyền thông tôn giáo
Chúa Giêsu không ghi chép lại giáo huấn của mình. Tuy nhiên, sứ vụ của Ngài đã tạo nên bước chuyển quan trọng: thần học, vốn chỉ được truyền khẩu trong cộng đồng Do Thái, đã được ghi chép thành văn bản và lan tỏa rộng rãi.
Sau khi rao giảng khắp Galilê, Chúa Giêsu sai các môn đệ đến với thế giới Hy-La, nơi văn hóa đọc viết đã phát triển. Cuộc đời và lời dạy của Ngài được ghi chép lại, hình thành nên Kinh Thánh. Từ đó, hầu hết tín hữu tiếp cận Chúa Giêsu thông qua lời giảng và văn bản Kinh Thánh.
V. Âm nhạc và sự lan tỏa thông điệp tôn giáo
Bên cạnh hệ thống truyền khẩu, Giáo hội đã thiết lập các tổ chức văn tự (phòng chép kinh, thư viện, trường học) để ghi chép và lưu trữ kinh sách. Âm nhạc, với các bài thánh ca và kinh hát, đã góp phần lan tỏa thông điệp tôn giáo một cách hiệu quả.
Sự ra đời của máy in khiến việc đọc sách trở nên phổ biến. Các buổi lễ tôn giáo dần chuyển sang hình thức bài giảng và bài hát. Sự thay đổi này đặc biệt rõ nét trong các buổi lễ Tin Lành.
VI. Giáo hội và thời đại kỹ thuật số: Những thách thức và cơ hội
Boomershine suy ngẫm về sự chậm thích nghi của Giáo hội trong việc sử dụng phương tiện kỹ thuật số vào việc thờ phượng, giảng dạy và phát triển các tổ chức phù hợp. Theo ông, nguyên nhân là do Giáo hội vẫn gắn bó với phương thức giao tiếp truyền khẩu và văn bản.
Tuy nhiên, Thiên Chúa đang sử dụng chính các phương tiện kỹ thuật số - thứ đang thay đổi giáo dục, thương mại và văn hóa - để tiếp cận con người.
VII. Âm nhạc trong kỷ nguyên kỹ thuật số: Sự thay đổi và tác động
Boomershine cho rằng kỷ nguyên kỹ thuật số đã chứng kiến sự thay đổi đáng kể trong âm nhạc. Từ năm 1960, đàn organ dần được thay thế bằng guitar, trống và keyboard điện tử. Những nhạc cụ này mang đến nhịp điệu thôi thúc sự chuyển động cơ thể, sự tham gia và tương tác từ phía người nghe.
Việc khuếch đại giọng hát bằng kỹ thuật số, như trường hợp của thầy Roger tại Taizé, cho phép sự gần gũi trong giọng điệu, thay đổi cách thức công bố Lời Chúa. Taizé truyền đạt thần học thông qua âm nhạc. Nhạc Rock mang âm hưởng Kitô giáo tạo dựng bản sắc xã hội cho nhiều tín hữu trẻ tuổi.
VIII. Âm nhạc: Kết nối sâu sắc với tâm hồn con người
Ngôn ngữ của thời đại kỹ thuật số, bên cạnh câu chuyện và hình ảnh, còn là âm nhạc. Âm nhạc chạm đến những gì sâu thẳm nhất trong mỗi con người, kết nối họ với Chúa một cách mạnh mẽ. Boomershine tin rằng âm nhạc sẽ được tích hợp vào việc kể chuyện linh thiêng theo một cách mới mẻ hơn.
IX. Âm nhạc: Một hình thức tri thức thần học
Tom Beaudoin phân tích âm nhạc từ góc độ nhận thức luận. Âm nhạc không chỉ là phương tiện chứa đựng nội dung ngôn ngữ, mà còn là một cách thức nhận thức riêng biệt.
Beaudoin đề xuất bốn giả thuyết:
Tính âm nhạc là một phạm trù tri thức không thể giản lược.
Tính âm nhạc là một phạm trù tri thức thần học không thể giản lược bởi nó đóng vai trò là nguồn gốc cho thần học.
Tính âm nhạc là một phạm trù tri thức thần học không thể giản lược như một phương thức của thần học, bổ sung cho phương thức khái niệm-ngôn ngữ-ngôn từ.
Tri thức âm nhạc có thể tái cấu trúc các phạm trù thần học khác, cung cấp cho thần học tiêu chuẩn những khái niệm và ngôn ngữ như 'âm bội' và những logic riêng biệt như ứng tác.
Như vậy, thần học có nhiều "phương pháp" và "phương thức" khác nhau. Âm nhạc là một trong số đó.
X. Âm nhạc: Kết nối các thế hệ
Buổi thảo luận nhóm đã phản ánh về tác động của âm nhạc:
Sức mạnh của việc hát lời nguyện Thánh Thể.
Điệu nhảy như một hình thức tri thức.
Sự ứng tác organ như một hình thức nhạc jazz phụng vụ.
Âm nhạc của Bach và Mozart.
Buổi thảo luận kết thúc bằng ghi nhận sức mạnh của âm nhạc trong việc kết nối các thế hệ.
