Giáo Hội - Mạng Lưới Truyền Thông Của Thiên Chúa
GIÁO HỘI - MẠNG LƯỚI TRUYỀN THÔNG CỦA THIÊN CHÚA
Tác giả: Tu sĩ Lm. Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM (*)
Trong thế giới hiện đại, nơi mà truyền thông đóng vai trò vô cùng quan trọng, Giáo Hội cũng không ngừng thích nghi và sử dụng các phương tiện truyền thông để lan tỏa Tin Mừng và kết nối cộng đồng. Bài viết này sẽ phân tích thần học truyền thông, một khía cạnh then chốt trong hệ thống truyền thông của Giáo hội, và khẳng định rằng Giáo Hội chính là một mạng lưới truyền thông tuyệt vời của Thiên Chúa. Tinh thần của Công đồng Vatican II, đặc biệt là trong "Gaudium et Spes," đã khẳng định vai trò quan trọng của việc đối thoại với thế giới hiện đại và sử dụng các phương tiện truyền thông để loan báo Tin Mừng.
1. Giới thiệu chung về truyền thông và Giáo Hội như một mạng lưới truyền thông
Truyền thông là sự trao đổi thông điệp giữa người gửi và người nhận, trong đó vai trò của người gửi và người nhận luôn có sự chuyển đổi qua lại. Trong bối cảnh Giáo Hội, truyền thông được hiểu là quá trình trao đổi thông tin liên tục giữa cá nhân và cơ cấu Giáo Hội, mang tính hai chiều và hướng đến mục tiêu loan báo Tin Mừng và cứu độ con người.
Nhiều học giả, như Avery Dulles, đã khẳng định: Giáo Hội chính là truyền thông. Giáo Hội tồn tại để cứu độ con người – và công việc cứu độ ấy được thực hiện thông qua việc truyền đạt ơn cứu rỗi của Thiên Chúa. Giáo Hội được sinh ra từ truyền thông – truyền thông về chính lý do tồn tại của mình – đó là nối tiếp sứ mạng loan báo tình yêu của Thiên Chúa trong lịch sử nhân loại.
2. Cơ cấu tổ chức mang tính truyền thông của Giáo Hội
Ngay từ ngày lễ Ngũ Tuần, Giáo Hội đã được khai sinh trong một sự kiện truyền thông trọng đại. Chúa Thánh Thần được sai đến, được biểu tượng bằng những ngọn lửa - một hình ảnh thị giác đầy ấn tượng, ban quyền năng của Thiên Chúa cho các tông đồ để loan truyền Tin Mừng. Hình ảnh "ngọn lửa" trong ngày lễ Ngũ Tuần không chỉ đơn thuần là một biểu tượng đẹp, mà còn là một phương tiện truyền thông trực quan và hiệu quả, cho thấy ngay từ thuở sơ khai, Giáo Hội đã ý thức rõ tầm quan trọng của việc sử dụng hình ảnh, biểu tượng để truyền tải thông điệp. Từ đó, Giáo Hội không ngừng phát triển mạng lưới truyền thông của mình, từ cấp độ nhỏ nhất là cá nhân tín hữu, đến cộng đồng giáo dân cơ sở, giáo xứ, giáo phận, giáo tỉnh, khu vực và vươn tới Giáo Hội hoàn vũ với Đức Giáo Hoàng là vị Cha chung.
Mỗi thành phần trong Giáo Hội đều có sự kết nối và trao đổi thông tin với nhau. Dòng chảy thông tin này diễn ra liên tục, không ngừng nghỉ, từ cấp trên xuống cấp dưới và ngược lại, tạo nên sự sống động và phong phú cho đời sống Giáo Hội.
3. Thừa tác vụ rao giảng - một khía cạnh truyền thông của Giáo Hội
Rao giảng Tin Mừng là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của Giáo Hội, và đây cũng chính là một hình thức truyền thông đặc biệt. Giáo Hội sử dụng đa dạng các phương tiện truyền thông để loan báo Lời Chúa, bao gồm truyền hình, radio, internet, các ấn phẩm in ấn... Mỗi loại hình đều có ưu điểm và hạn chế riêng, đòi hỏi Giáo Hội phải biết cách ứng dụng một cách hiệu quả. Ví dụ, trong thời đại kỹ thuật số, việc sử dụng mạng xã hội như Facebook, Youtube, Instagram... giúp Giáo Hội tiếp cận được với giới trẻ - những người sử dụng internet thường xuyên.
Bên cạnh việc sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại, Giáo Hội cũng không ngừng đổi mới hình thức rao giảng, từ các bài giảng truyền thống đến các buổi chia sẻ, tọa đàm, hội thảo... Giáo Hội cũng chú trọng đến việc lắng nghe tiếng nói của giáo dân, tạo điều kiện cho giáo dân tham gia vào quá trình truyền thông hai chiều và đóng góp vào sự phát triển của Giáo Hội. Bộ Giáo luật cũng dành riêng một phần để nói về các quyền của giáo dân, khẳng định vai trò quan trọng của họ trong đời sống Giáo Hội, trong đó có quyền được tham gia vào sứ mạng loan báo Tin Mừng.
4. Thần học truyền thông - Nền tảng cho việc loan báo Tin Mừng
Thần học truyền thông không chỉ đơn thuần là việc sử dụng công nghệ truyền thông vào việc loan báo Tin Mừng, mà còn là sự chiêm ngắm và suy tư về chính Thiên Chúa, Đấng là nguồn mạch của mọi truyền thông. Kinh Thánh, đặc biệt là Tin Mừng Gioan, đã khẳng định: "Ngôi Lời là Thiên Chúa... Ngôi Lời đã trở nên người phàm và cư ngụ giữa chúng ta" (Ga 1,1.14). Chính Chúa Giêsu, Ngôi Lời của Thiên Chúa, là hiện thân của truyền thông trọn vẹn và hiệu quả nhất. Chúa Thánh Thần, Đấng được biểu tượng bằng hình ảnh "ngọn lửa" trong ngày lễ Ngũ Tuần, cũng chính là Đấng tiếp tục hiện diện và hoạt động trong công cuộc truyền thông của Giáo Hội ngày nay.
Lịch sử Giáo Hội cho thấy đã có nhiều cách hiểu khác nhau về truyền thông, từ việc tập trung vào việc rao giảng cho đến việc nhấn mạnh đến đối thoại và lắng nghe. Sự đa dạng này phản ánh sự phong phú và năng động của Giáo Hội trong việc thích nghi với những bối cảnh lịch sử và văn hóa khác nhau. Tuy nhiên, dù ở thời đại nào, thần học truyền thông vẫn luôn đặt ra cho Giáo Hội những nguyên tắc căn bản: nội dung truyền thông phải trung thực, phản ánh chân lý Tin Mừng; phương thức truyền thông phải phù hợp với phẩm giá con người và tinh thần bác ái; mục đích cuối cùng của truyền thông là xây dựng Nước Chúa, lan tỏa tình yêu và ơn cứu độ của Thiên Chúa đến với mọi người.
5. Thách thức và cơ hội trong bối cảnh truyền thông hiện đại
Trong bối cảnh bùng nổ thông tin và sự cạnh tranh từ các phương tiện giải trí, Giáo Hội phải đối mặt với nhiều thách thức, như nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch, sự thờ ơ của một bộ phận giới trẻ với các giá trị tôn giáo, sự lạm dụng truyền thông cho mục đích cá nhân... Bên cạnh đó, việc truyền tải thông điệp Tin Mừng đến những người chưa biết Chúa Kitô, những người thuộc các nền văn hóa khác nhau cũng là một thách thức lớn, đòi hỏi Giáo Hội phải linh hoạt và sáng tạo trong cách thức truyền thông. Việc sứ điệp Tin Mừng ban đầu được loan báo cho dân Do Thái, sau đó mở rộng ra cho mọi dân tộc trên thế giới, là một minh chứng cho thấy Giáo Hội luôn ý thức về tầm quan trọng của việc vươn ra khỏi những ranh giới quen thuộc để đến với mọi người.
Tuy nhiên, bối cảnh hiện đại cũng mở ra cho Giáo Hội nhiều cơ hội mới để tiếp cận với nhiều người hơn, đặc biệt là giới trẻ. Việc sử dụng mạng xã hội, các nền tảng truyền thông kỹ thuật số... giúp Giáo Hội có thể truyền tải thông điệp Tin Mừng một cách nhanh chóng, rộng rãi và hấp dẫn hơn. Những hoạt động truyền thông xã hội tích cực như các chiến dịch kêu gọi bảo vệ môi trường, các chương trình truyền hình, radio về đời sống đức tin... đã và đang tạo được những ảnh hưởng nhất định. Đặc biệt, trong đại dịch Covid-19, việc sử dụng mạng xã hội để truyền giảng trực tuyến đã giúp Giáo Hội duy trì được sự kết nối với cộng đồng, đồng thời tiếp cận được với nhiều người hơn.
Kết luận
Giáo Hội là một mạng lưới truyền thông sống động và phong phú, được thiết lập bởi chính Thiên Chúa và vận hành bởi Chúa Thánh Thần. Mỗi người chúng ta, với tư cách là thành viên của Giáo Hội, đều có trách nhiệm tham gia vào mạng lưới truyền thông này, góp phần lan tỏa Tin Mừng và xây dựng Giáo Hội ngày càng lớn mạnh.
Để thực hiện sứ mạng truyền thông trong thế giới hôm nay, Giáo Hội cần không ngừng đổi mới, sáng tạo, sử dụng hiệu quả các phương tiện truyền thông hiện đại, đồng thời gắn kết chặt chẽ với tinh thần của "Gaudium et Spes", lấy Chúa Kitô - Ngôi Lời nhập thể - làm trung tâm và mục đích cho mọi hoạt động truyền thông.
(*) bài viết này được gợi hứng từ ý tưởng bài viết “The Church is a network of communication” của tác giả Linh mục Tiến sĩ Charles Ndhlovu.
