Thiên Chúa: Trực tuyến hay Ngoại tuyến?

Thiên Chúa: Trực tuyến hay Ngoại tuyến?^[1]

Tác giả: Linh mục Phêrô Tạ Anh Vũ, SThD - Thần học Truyền thông

Chuyển ngữ: Linh mục Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM

Trong thời đại số hóa, thật khó tưởng tượng cuộc sống thiếu vắng điện thoại thông minh, máy tính xách tay, máy tính bảng và Internet. Phương tiện truyền thông kỹ thuật số đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống thường nhật của chúng ta. Chúng ta sử dụng chúng để giao tiếp, tìm kiếm thông tin, kiến thức và sự hiểu biết. Thông qua phương tiện truyền thông kỹ thuật số, chúng ta tham gia vào các tương tác xã hội và các hoạt động tôn giáo trực tuyến. Tất cả những điều này phần nào định hình bản sắc cá nhân và có thể ảnh hưởng đến niềm tin cũng như cách mọi người thực hành đức tin và đời sống tâm linh.

Niềm tin là vấn đề cá nhân, là sự đáp trả cá nhân đối với Thiên Chúa, cam kết với cộng đoàn đức tin và nhu cầu tham gia vào đời sống xã hội. Tất cả những khía cạnh này tạo nên đời sống tâm linh của một tín hữu. Từ góc độ này, một số điểm có liên quan sẽ được trình bày trong bối cảnh truyền thông trực tuyến, tôn giáo trực tuyến và cộng đồng trực tuyến. Câu hỏi đơn giản là: Thiên Chúa trực tuyến hay ngoài đời thực? Nói cách khác: Chúng ta có thể gặp Thiên Chúa trực tuyến hay chỉ có thể gặp trong thực tế ngoài đời thực?

Đời sống tâm linh và cách cá nhân xử lý truyền thông kỹ thuật số

Thông thường, chúng ta sử dụng cơ thể, giọng nói và cử chỉ trong giao tiếp. Tất cả những điều này cùng nhau đại diện cho bản thân chúng ta và cho thấy chúng ta là ai và chúng ta muốn làm gì. Trong giao tiếp qua máy tính, ngôn ngữ chúng ta sử dụng, phong cách ngôn ngữ, nhóm chúng ta tham gia, thiết kế trang web cá nhân của chúng ta, nội dung chúng ta đăng tải, v.v. phần nào tiết lộ bản sắc của chúng ta. Đặc biệt, cách chúng ta thể hiện bản thân trực tuyến cũng nói lên niềm tin của chúng ta.

Trong giao tiếp tôn giáo truyền thống, chúng ta hình thành bản sắc tôn giáo của mình thông qua sự tham gia vào cộng đồng và các mạng lưới xã hội khác; đây là ngoài đời thực. Trong bối cảnh sống trong cộng đoàn và giao tiếp với các thành viên khác, cá nhân học đức tin bằng cách tham gia giáo dục tôn giáo trong các lớp giáo lý và trường Công giáo. Chúng ta đào sâu đức tin của mình bằng cách cử hành các bí tích, đặc biệt là Thánh Thể. Chúng ta bày tỏ đức tin của mình trong các hoạt động tôn giáo và xã hội khác nhau. Trong bối cảnh này, chúng ta có được nền tảng tâm linh của mình.

Ngày nay, khi tham gia vào truyền thông qua máy tính, chúng ta liên tục phải đối mặt với một luồng thông tin. Chúng ta khám phá các bối cảnh xã hội khác nhau, sự đa dạng văn hóa của hiện đại hóa và sự đa dạng tôn giáo. Có rất nhiều kinh nghiệm tôn giáo, hiểu biết và thực hành được truyền đạt trực tuyến. Tình huống này dẫn đến hiện tượng bản sắc tôn giáo đã thay đổi từ "được ban cho" thành " sự lựa chọn".^[2] Trong thế giới kỹ thuật số, các cá nhân được thử thách để tìm kiếm trong số rất nhiều ý kiến, ý tưởng, kinh nghiệm của các bối cảnh xã hội, lối sống và xu hướng khác nhau. Những "điều đúng đắn" phù hợp với cuộc sống của chính mình, có thể mang lại ý nghĩa cho cá nhân đó sẽ được lựa chọn. Quá trình hình thành bản sắc này được tìm thấy trong tình huống liên tục thử thách từng ngày, bởi vì luồng thông tin mới liên tục được đưa ra. Cá nhân buộc phải xem xét lại tất cả những gì mình đã đạt được trong quá khứ, liên quan đến tiểu sử hoặc bản sắc của mình, cuối cùng tìm ra một khái niệm cuộc sống mới trong tình huống mới.

Tôi đã làm việc cho những người trẻ trong giáo phận của mình. Trong thời gian đó, tôi quan sát thấy rằng những người trẻ ngày nay trở nên chú ý hơn đến tiểu sử cá nhân. Họ quan tâm hơn đến câu chuyện cá nhân truyền cảm hứng cho họ và khiến họ suy ngẫm nhiều hơn về cuộc sống của chính mình, ngay cả khi họ cũng sống trong các mối quan hệ khác. Một người bạn làm việc trong giáo phận của tôi, đã bắt đầu mở một diễn đàn trực tuyến nơi mọi người có thể vào và chia sẻ kinh nghiệm tôn giáo của họ. Điều này được coi là một cách dẫn đến Giáo hội. Tôi đã giới thiệu những người trẻ với diễn đàn trực tuyến này. Họ đã nghe từ một số câu chuyện. Họ đã chọn một số điểm truyền cảm hứng cho cuộc sống của họ. Tuy nhiên, bất cứ khi nào tôi dành thời gian và lắng nghe họ. Họ mở lòng với tôi và tiết lộ nhiều khía cạnh chưa được khám phá trong cuộc sống của họ.

Cộng đồng tôn giáo trực tuyến: Một giải pháp thay thế cho cộng đồng ngoại tuyến?

Vào đầu những năm 1980, nhiều nhóm thảo luận trực tuyến đã xuất hiện để theo đuổi những sở thích chung. Khi những người tham gia tích cực và trung thành đóng góp vào sự phát triển và duy trì các nhóm này, họ đã cùng nhau xây dựng nên một cộng đồng trực tuyến. Những hình thức cộng đồng mới này được gọi là "cộng đồng ảo" dựa trên nền tảng Internet. ^[3]

Do đó, "cộng đồng ảo" đề cập đến các nhóm người có chung sở thích, kết nối với nhau để tạo ra, nuôi dưỡng và đóng góp vào các mối quan hệ dựa trên kết nối máy tính. Campbell định nghĩa "cộng đồng ảo" là "các nhóm xã hội hình thành trên Internet khi một số lượng đủ lớn những người tham gia thảo luận công khai trong một thời gian đủ dài, với đủ cảm xúc của con người để tạo thành một mạng lưới các mối quan hệ cá nhân trong không gian mạng". Vì vậy, cộng đồng trực tuyến tồn tại "khi các thành viên sẵn sàng đầu tư cảm xúc vào một nhóm".^[4]

Khi các hình thức "cộng đồng ảo" mới liên tục xuất hiện, các nhà nghiên cứu đã chú ý đến chúng với những câu hỏi sau:

1. Điều gì đang diễn ra trên không gian trực tuyến?

2. Làm thế nào để những nhóm xã hội này được coi là cộng đồng?

3. Cuộc sống trực tuyến ảnh hưởng như thế nào đến bản sắc cá nhân và nhóm?

Đến cuối những năm 1990, các nhà nghiên cứu đã tìm cách giải quyết các xu hướng trực tuyến hướng tới "cộng đồng tư nhân hóa". Do đó, họ đã phân tích tác động của đời sống cộng đồng trực tuyến. Những câu hỏi sau được đưa ra để xem xét:

1. Có những loại cộng đồng trực tuyến nào?

2. Đối mặt với các cộng đồng trực tuyến hiện có và liên tục xuất hiện, chúng ta nên hiểu cộng đồng thông thường như thế nào?

Trong bối cảnh này, họ bắt đầu phân tích các vai trò và cấu trúc khác nhau trong cộng đồng trực tuyến để phân tích cách thức những yếu tố này ảnh hưởng đến mức độ tham gia của các thành viên vào cộng đồng đó. Họ cũng bao gồm cả việc điều tra các kết nối trực tiếp giữa cộng đồng trực tuyến và ngoại tuyến.

Hơn nữa, các nhà nghiên cứu đã cố gắng xem xét các mạng mà mọi người xây dựng, bản sắc tổ chức và tính tương tác trong phương tiện truyền thông mới để tìm hiểu cách Internet vừa ảnh hưởng vừa phản ánh các xu hướng trong phạm vi xã hội lớn hơn. Lý do chính để tham gia vào một cộng đồng trực tuyến là mọi người tìm kiếm câu trả lời cho những nhu cầu cụ thể ở đó.

Gần đây, các nghiên cứu về cộng đồng trực tuyến tập trung vào các câu hỏi như sau:

1. Các cộng đồng và cấu trúc tôn giáo ngoại tuyến có thể ảnh hưởng đến cộng đồng trực tuyến ở mức độ nào?

2. Có mối liên hệ nào giữa cộng đồng trực tuyến và các cộng đồng ngoại tuyến không?

3. Nếu có một số chỉ số về mối liên hệ, thì các cộng đồng ngoại tuyến ảnh hưởng hoặc làm sáng tỏ cộng đồng trực tuyến như thế nào?

Tôi phải lưu ý rằng hầu hết các nghiên cứu về cộng đồng trực tuyến này đều được tiến hành dưới góc độ khoa học xã hội. Tuy nhiên, một số nghiên cứu về cộng đồng trực tuyến tôn giáo cũng đã được thực hiện; tất cả các nhà nghiên cứu được đề cập trong cuốn sách của Heidi Campbell đã thực hiện các cuộc khảo sát của họ trong số những người theo chủ nghĩa tân ngoại, trong số những người theo đạo Hồi, Phật giáo, Do Thái hoặc Tin lành.

Tương tự như các hiện tượng xã hội của cộng đồng trực tuyến, cũng tồn tại các cộng đồng trực tuyến tôn giáo. Có những dấu hiệu cho thấy mọi người tham gia một số cộng đồng trực tuyến nhất định để tìm kiếm thông tin, kiến thức và hiểu biết liên quan đến các vấn đề tâm linh hoặc tôn giáo. Số lượng người tham gia cộng đồng tôn giáo trực tuyến ngày càng tăng đặt ra câu hỏi về khái niệm cộng đồng ngoại tuyến, ý nghĩa của việc trở thành một phần của cộng đồng đức tin. Điều này dẫn đến cách giải thích mới và làm sâu sắc thêm sự hiểu biết về một cộng đồng đức tin.

Thoạt nhìn, cộng đồng ngoại tuyến bao gồm những người gắn bó với nhau thông qua mối quan hệ địa lý, tĩnh tại dựa trên nhu cầu và quan hệ gia đình. Ngược lại, cộng đồng trực tuyến xuất hiện như những mạng lưới quan hệ lỏng lẻo, năng động dựa trên sở thích và đam mê chung. Chúng dường như là những mạng lưới xã hội lỏng lẻo với các mức độ liên kết và cam kết tôn giáo khác nhau. ^[5]

Nhiều mối quan tâm về cộng đồng trực tuyến đã được nêu bật trong các nghiên cứu và chỉ trích về truyền giáo trên truyền hình và "Giáo hội điện tử". Các câu hỏi được nêu ra là:

1. Có thể định nghĩa các mối quan hệ được truyền tải qua công nghệ là một hình thức hợp pháp của cộng đồng hay không?

2. Giao tiếp qua máy tính có thể cho phép tương tác xã hội, nhưng nó có thể không tạo ra các mối quan hệ chân thực hoặc xác thực.

3. Các nghi lễ tôn giáo được thực hiện trực tuyến có giống như nghi lễ được cử hành trong cộng đồng ngoại tuyến hay không?

4. Có một nỗi sợ rằng việc tham gia vào một cộng đồng do phương tiện truyền thông tạo ra có thể dẫn đến sự cô lập xã hội và làm suy yếu các mối quan hệ ngoại tuyến.

5. Mọi người sống như thế nào, những gì họ cảm nhận được trong cộng đoàn trực tuyến, trong bối cảnh ngoại tuyến?

Ngày nay, chúng ta thấy rằng có một số dịch vụ trực tuyến do Giáo hội Công giáo cung cấp, chính thức hoặc dựa trên sáng kiến của các cá nhân hoặc nhóm tôn giáo. Mọi người có thể truy cập các trang web, đọc tin tức về Giáo hội trên toàn thế giới; họ cũng có thể nhận được thông tin liên quan đến đức tin. Họ có thể tìm hiểu thêm về đức tin, về các bí tích, những điều thiêng liêng, các vị thánh, những giáo lý của Giáo hội về những vấn đề cụ thể mà trước đây họ chỉ học ở mức cơ bản. Trong một số trang web, mọi người có thể lắng nghe những kinh nghiệm mà người khác đã trải qua trong cuộc sống đức tin; họ có thể có được những hiểu biết liên quan đến đời sống tâm linh. Một số trang web cung cấp các buổi thờ phượng trực tuyến, cho phép mọi người gửi gắm những mối quan tâm của họ để cầu nguyện cho mục đích của những người truy cập. Một số cung cấp diễn đàn trực tuyến cho mọi người để họ có thể chia sẻ kinh nghiệm cá nhân về đức tin với người khác, nhưng điều này có hạn chế.

Nói cách khác, những người truy cập Internet để tìm kiếm thông tin về Giáo hội, về kiến thức và hiểu biết về đức tin, có thể mở rộng tầm nhìn của họ. Ở một mức độ nào đó, họ có thể làm sâu sắc và phong phú hơn đời sống tâm linh của chính mình.

Câu hỏi đặt ra: Thiên Chúa đang trực tuyến hay ngoại tuyến?

Thiên Chúa là một mối tương quan, một sự giao tiếp nội tại giữa Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần. Chúa Cha ban tặng mọi điều tốt lành, chân thật và thiện hảo cho Chúa Con; nói một cách ngắn gọn, Ngài truyền đạt bản thể của mình cho Chúa Con trong một sự truyền thông riêng tư. Chúa Con, cũng trong sự truyền thông riêng tư, đón nhận "Bản thể" của Chúa Cha với lòng tôn kính và biết ơn; nói một cách ngắn gọn, Chúa Con truyền đạt "Bản thể" của mình cho Chúa Cha theo cách mà Chúa Cha có thể thấy Ngài biết ơn và trân trọng món quà riêng tư mà Chúa Cha đã ban cho Ngài biết bao. Chúa Thánh Thần kết hợp hai "Bản thể truyền thông" này trong một "không gian riêng tư" hòa hợp hai loại truyền thông khác nhau mà chúng ta gọi là sự hiệp thông. Ở đó, Ba Ngôi Vị Thiên Chúa sống và chia sẻ với nhau sự sống thần linh. Theo quan điểm này, Thiên Chúa là tương quan, truyền thông và yêu thương. Do đó, mối quan hệ thánh thiêng này là năng động, thực sự, ban sự sống. Từ sự viên mãn của sự sống thần linh này, chúng ta được tạo dựng nên theo hình ảnh và giống Chúa. Vì lý do này, chúng ta có thể sống trong các mối quan hệ, chúng ta có thể giao tiếp với nhau và chúng ta có thể làm cho các mối quan hệ của mình trở nên sống động (ban sự sống).

Hơn nữa, chúng ta học được một sự thật thiết yếu về đức tin của mình từ Thánh sử Gioan. Chúng ta đọc thấy trong chương đầu tiên của Phúc âm Gioan (Ga 1:1-14):

1.     Chúa Giê-su Ki-tô, Ngôi Lời của Chúa, ban đầu ở với Chúa: Truyền thông BẢN THỂ Ba Ngôi

2.     Mọi vật được tạo dựng nên qua Ngôi Lời của Chúa: Thiên Chúa truyền thông Ngôi Lời của Ngài - mọi vật được tạo nên.

3.     Ngài là sự sống và sự sáng: Thiên Chúa truyền thông Ngôi Lời của Ngài để sự sống có thể tồn tại và được củng cố.

4.     Ngài được sai đi (truyền thông) từ Thiên Chúa: Thiên Chúa đích thân phán với con người qua Chúa Con

5.     Và Ngôi Lời đã trở nên xác phàm: điều này là thực sự, đích thực, hiện hữu.

Sự Nhập thể, Truyền thông BẢN THỂ của Chúa xảy ra trong lịch sử cụ thể của chúng ta: thực sự, đích thực, hiện hữu. Ngài không chỉ là Ngôi Lời, mà còn là con người trong thân xác thật sự của nhân loại. Bây giờ Ngài hữu hình và dễ hiểu. Mọi người, khi giao tiếp với Ngài, có thể nhìn thấy, lắng nghe, cảm nhận Ngài thực sự là ai, ngay cả những người không chia sẻ quan điểm với Ngài, những người tức giận về thông điệp của Ngài. Mối quan hệ mà Thiên Chúa thể hiện và ban cho con người mang tính tương tác, thích ứng lẫn nhau.

Sự đồng cảm, tình yêu, sự căm ghét, sự tức giận, lòng trắc ẩn, nỗi đau, nỗi buồn, niềm vui, v.v. đều nằm trong tính tương tác, thích ứng lẫn nhau. Tất cả những khía cạnh này đều thuộc về cuộc sống và được thể hiện trong các mối quan hệ; chúng được trao tặng và cảm nhận một cách rất thực. Chúng ta sống, không ở trên phương diện kỹ thuật số và chúng ta chết, không phải trong thực tại kỹ thuật số. Chúng ta cũng không được tạo ra theo cách kỹ thuật số. Chúng ta tin, chúng ta hy vọng, chúng ta yêu thương theo bản thể, bằng cả thể xác và linh hồn. Khi mọi chuyện trở nên khó khăn, bạn cần những người thực sự luôn ở bên bạn. Chúng ta có quyền tự do lựa chọn và truyền đạt những điều hỗ trợ hoặc phá hủy cuộc sống. Đây một lần nữa là bối cảnh thực.

Chúng ta có thể truy cập Internet để lấy thông tin, kiến thức hoặc hiểu biết về đức tin. Chúng ta có thể tải xuống các Ứng dụng hữu ích để sử dụng riêng nhằm mở rộng tầm nhìn của mình, để nhận được sự trợ giúp nhằm làm phong phú và đào sâu đức tin của chúng ta. Chúng ta có thể tham gia các cuộc thảo luận trực tuyến để chia sẻ quan điểm của mình về đức tin. Tất cả những điều này đều được tạo điều kiện thuận lợi về mặt kỹ thuật số. Đôi khi bạn nhận được nhiều lời hay ý đẹp hoặc trích dẫn của những người nổi tiếng hoặc thánh nhân, và bạn được yêu cầu cho một bình luận "Amen" hoặc chia sẻ với người khác trên các mạng xã hội trực tuyến (ví dụ, một số người hy vọng nhận được nhiều "lượt thích" hơn trên Facebook), nhưng sau tất cả những điều này, Chúa mong muốn đến và ngự trong lòng chúng ta. Điều này cần có một sự đáp trả cá nhân với tất cả những hệ quả của nó. Điều này xảy ra TRONG sự hiện hữu và NƠI sự hiện hữu của chúng ta.

Theo nhà báo và nhà công luận người Đức Johannes Röser, khi đề cập đến vấn đề này, chúng ta cũng đang tôn vinh cuộc sống của mình, cả trong những khoảnh khắc thăng hoa lẫn những lúc khó khăn, chứ không phải là kỹ thuật số. Chúng ta chỉ có thể cử hành đức tin ngoài đời thực, trong sự hiện diện vật lý gần gũi, cầu nguyện, im lặng, khóc lóc; chúng ta làm điều này theo cách riêng tư hoặc tập thể. Bất chấp nhiều hình thức trình bày vui tươi của các phòng giải tội kỹ thuật số, ánh nến hoạt hình trên máy tính, lời cầu nguyện trên What-App và các thông điệp của Giáo hoàng trên Twitter, cách sống đức tin thực sự chỉ diễn ra ngoài đời thực, tương tự như vậy. ^[6]

Liên quan đến việc thờ phượng trực tuyến, chúng ta phải nhìn lại Sự Nhập thể đích thực của Chúa Giê-su Ki-tô, "Ngôi Lời đã trở nên xác phàm", như chúng ta biết đó là một truyền thông BẢN THỂ đích thực. [Chúa đã sống bằng chính con người thực, rao giảng bằng ngôn ngữ của dân Ngài, chịu đau khổ và chịu chết cũng rất thực trong thân xác con người của Ngài, và phục sinh cũng rất thực khi sau đó Người tỏ mình ra cho các môn đệ dùng bữa và giải thích về sứ mạng và sự kiện Thương Khó của Ngài][7]. Từ đó, chúng ta có thể nói: Bí tích là dấu chỉ. Chúa Giê-su trong các bí tích, biểu tượng thực sự của Thiên Chúa thực sự, muốn đến với con người, trong thân xác và linh hồn thực sự của họ. Các bí tích, khi chúng ta cử hành chúng trong một cộng đoàn các tín hữu, nhằm mục đích tiếp cận và chạm đến toàn bộ cơ thể, tâm trí, tình cảm, não bộ và trí tuệ của chúng ta. [Chúng ghi vào đời sống cá nhân của chúng ta những dấu ấn không thể xóa nhòa được, vì chúng đến từ Tình Yêu của Thiên Chúa Ba Ngôi][8]. Chúng đòi hỏi người nhận phải có sự đáp trả cá nhân đối với món quà mà Chúa đã ban qua chúng. Qua bí tích, Chúa sẽ chạm đến toàn bộ cuộc sống của chúng ta bằng tình yêu của Ngài, Ngài sẽ khắc ghi tình yêu của Ngài trong trái tim chúng ta và từ đó, Ngài sẽ củng cố cuộc sống của chúng ta và lấp đầy nó bằng Chúa Thánh Thần của Ngài.

Một lần nữa, niềm tin là vấn đề cá nhân, là sự đáp trả cá nhân với Chúa, là sự cam kết với cộng đoàn các tín hữu và cũng là lời kêu gọi tham gia vào đời sống xã hội. Linh đạo của chúng ta có thể làm sáng tỏ những điều được truyền đạt trực tuyến, nhưng nhưng mang tính tương tác và thích ứng lẫn nhau (analog) nó chỉ được sống và thực sự thể hiện ngoài đời thực.

--------------

^[1] This title is adopted from the article which Johannes Röser has written for the magazine “Christ in der Gegenwart” (Christian in Here and Now), No. 19/2016.

^[2] Cf. Heidi A. Campbell ed., Digital Religion: Understanding Religious Practice in New Media Worlds (London and New York: Routledge, 2013), 50.

^[3] Cf. Campbell, 58.

^[4] See Campbell, 59.

^[5] Cf. Campbell, 64.

^[6] Johannes Röser, “Gott online – Gott offline”, Christ in der Gegenwart, (Freiburg, Germany No. 19, 2016), 208.

[7] Người dịch chú thích thêm

[8] Người dịch chú thích thêm