Truyền thông liên vị

TRUYỀN THÔNG LIÊN VỊ

Truyền thông liên vị xuất hiện từ khi con người bắt đầu trao đổi tư tưởng và ý niệm với nhau. Đây là hình thức truyền thông trong đó con người truyền đạt cảm xúc, ý tưởng, cảm tưởng và thông tin trực tiếp, mặt đối mặt.

Truyền thông có thể ở dạng ngôn ngữ (verbal) hoặc phi ngôn ngữ (nonverbal). Truyền thông liên vị không chỉ bao hàm “điều được nói” và “điều được nghe”, mà còn bao gồm cách nói, ngôn ngữ thân thể (body language), và biểu cảm khuôn mặt.

Nói cách khái quát, truyền thông giữa hai người được gọi là truyền thông liên vị; đây là một trong những phương thức căn bản của truyền thông nhân sinh. Kỹ năng truyền thông liên vị có thể được nâng cao nhờ thực hành, tri thức và cơ chế phản hồi.

Truyền thông liên vị diễn ra khi hai người hiện diện cùng một không gian và ý thức về sự hiện diện của nhau, bất luận điều đó là vô tình hay không được chuẩn bị trước. Truyền thông không nhất thiết phải bằng lời: có thể là một cử chỉ, một biểu cảm, trang phục, hay chính thân ngữ. Yếu tố cốt lõi là phải có thông điệp: được gửi bởi “người gửi” và được tiếp nhận bởi “người nhận”.

Các yếu tố của quá trình truyền thông liên vị

1. Chủ thể truyền thông (Communicators)

• “Chủ thể truyền thông” chỉ người gửi và người nhận. Người gửi là chủ thể phát đi thông điệp; người nhận là chủ thể tiếp nhận thông điệp.

• Để xảy ra truyền thông liên vị, tối thiểu cần hai chủ thể: một gửi và một nhận.

2. Thông điệp (Message)

• Thông điệp là nội dung/ý niệm được chuyển tải qua lời nói, nét mặt, ngôn ngữ thân thể, giọng điệu, cử chỉ và các phương tiện ngôn ngữ/phi ngôn ngữ khác.

• Phương tiện phi ngôn ngữ có khả năng chuyên chở thông tin bổ trợ, như thái độ, định hướng chú ý và mối quan tâm của người phát.

3. Nhiễu (Noise)

• “Nhiễu” là bất kỳ dạng méo lệch hay cản trở nào tác động lên thông điệp trong quá trình truyền dẫn, khiến điều người nhận tiếp thụ khác biệt so với dụng ý của người gửi.

• Ví dụ: tiếng ồn của động cơ phản lực ở hậu cảnh khi đang đàm thoại.

• Các dạng nhiễu khác: biệt ngữ quá phức tạp, ngôn ngữ thân thể không phù hợp, thiếu chú ý, thiếu quan tâm, khác biệt văn hóa, khác biệt ngôn ngữ, v.v.

4. Phản hồi (Feedback)

• Phản hồi là đáp ứng của người nhận, tức thông điệp được gửi ngược trở lại cho người gửi. Phản hồi giúp người gửi đánh giá mức độ chính xác của việc tiếp nhận và cách thức diễn giải thông điệp.

• Phản hồi bao gồm đáp ứng đối với cả thông điệp hữu ý lẫn vô tình; có thể biểu hiện bằng cử chỉ.

5. Bối cảnh (Context)

• Cách một thông điệp được diễn giải tùy thuộc rất lớn vào bối cảnh tiếp nhận. Toàn bộ tiến trình truyền thông chịu ảnh hưởng đáng kể bởi bối cảnh nơi nó diễn ra.

• Bối cảnh bao gồm bầu khí cảm xúc và kỳ vọng của các bên, địa điểm, cũng như các điều kiện xã hội, chính trị, văn hóa và môi trường.

6. Kênh (Channel)

• Kênh là phương tiện qua đó truyền thông diễn ra; thông điệp được gửi và nhận qua kênh (cũng có thể gọi là môi giới truyền đạt).

• Trong truyền thông mặt đối mặt, lời nói và thị giác là các kênh chủ đạo; trong truyền thông qua điện thoại, kênh là cáp hoặc sóng điện từ.

Ví dụ 1

Khi đang ở trong lớp học, Joe nhắn cho Rachel: “Tối nay mình tổ chức tiệc, mời bạn đến.” Rachel đáp: “Mình tham gia.”

• Người gửi: Joe

• Người nhận: Rachel

• Thông điệp: “Tối nay mình tổ chức tiệc”

• Nhiễu: Các rào cản phát sinh trong quá trình truyền đạt

• Phản hồi: “Mình tham gia”

• Bối cảnh: Lớp học; trạng thái cảm xúc của Joe và Rachel

• Kênh: Điện thoại di động (tin nhắn)

Ví dụ 2

Sam lái xe với tốc độ 100 dặm/giờ. Cảnh sát bám theo và bật còi hụ; Sam đang nghe nhạc nên không nghe thấy. Cảnh sát tiến lại gần hơn, tiếp tục bật còi; lần này Sam nghe được và dừng xe.

• Người gửi: Cảnh sát

• Người nhận: Sam

• Thông điệp: Tín hiệu còi

• Nhiễu: Âm nhạc

• Phản hồi: Sam dừng xe

• Bối cảnh: Đang lái xe, ngoài trời

• Kênh: Loa phát tín hiệu

Nguồn: Interpersonal Communication

Chuyển ngữ: Tu sĩ Linh mục Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM