Kỹ năng lắng nghe hiệu quả

Hoạt động khởi động:

Hãy chia học sinh thành từng cặp. Mỗi cặp, một học sinh nhận một bức tranh độc đáo có nhiều hình dạng đơn giản, học sinh còn lại nhận một tờ giấy trắng. Nhiệm vụ của học sinh cầm tranh là mô tả bức tranh sao cho học sinh còn lại có thể vẽ lại chính xác nhất. Cặp đôi nào có bản vẽ giống với bức tranh ban đầu nhất sẽ giành chiến thắng.

KỸ NĂNG LẮNG NGHE LÀ GÌ?

Hoạt động trên là một minh họa đơn giản nhưng rất hiệu quả về kỹ năng lắng nghe. Học sinh cầm giấy vẽ cần phải lắng nghe thật tốt để có thể tái hiện chính xác bức tranh. Vậy, kỹ năng lắng nghe là gì?

Lắng nghe là một trong bốn yếu tố quan trọng của giao tiếp, bên cạnh Nói, Đọc và Viết. Lắng nghe là bước đầu tiên để hiểu và kết nối trong giao tiếp. Đây là khả năng tiếp nhận, xử lý, diễn giải và phản hồi các thông điệp được truyền tải qua lời nói. Lắng nghe đóng vai trò thiết yếu trong giao tiếp, vì nếu không lắng nghe, có thể dẫn đến thông tin sai lệch, hiểu lầm hoặc mất kết nối.

Lắng nghe không chỉ đơn thuần là nghe; nó đòi hỏi sự tập trung và tham gia vào nội dung được nói. Điều này bao gồm việc chú ý không chỉ đến nội dung mà còn đến cách người nói truyền đạt thông tin – nhận biết cả những tín hiệu bằng lời và không lời. Những người biết lắng nghe tốt luôn được đánh giá cao trong mọi lĩnh vực của cuộc sống – từ việc trở thành những người bạn đồng cảm, những nhân viên tận tâm, cho đến việc xây dựng kỹ năng xã hội, sự tự tin và lòng tự trọng.

TỰ ĐÁNH GIÁ: BẠN CÓ PHẢI LÀ NGƯỜI BIẾT LẮNG NGHE TỐT?

Hãy tự kiểm tra bản thân bằng cách trả lời trung thực các câu hỏi trong bảng dưới đây.

STT	Tình huống	Luôn luôn	Thường xuyên	Thỉnh thoảng	Hiếm khi	Không bao giờ
1	Tôi cảm thấy chán nản với những cuộc trò chuyện dài
2	Tôi khoanh tay khi lắng nghe.
3	Tôi giao tiếp bằng mắt với người nói.
4	Tôi chồm người về phía trước khi lắng nghe.
5	Tôi gật đầu khi nghe người khác nói.
6	Tôi chỉ tập trung khi người nói ưa nhìn.
7	Tôi nghĩ đến những câu trả lời dí dỏm khi nghe.
8	Tôi ngắt lời người nói khi tôi không đồng ý.
9	Tôi nói nốt câu của người khác.
10	Tôi đưa ra những lời động viên như "Vâng", "Tiếp tục đi", v.v.

Kết quả: Nếu bạn đánh dấu "Luôn luôn" hoặc "Thường xuyên" cho hơn 6 tình huống, có vẻ bạn đang tập trung vào phản ứng của bản thân hơn là lắng nghe người khác. Hãy thử áp dụng một số bí quyết trong bài viết này để cải thiện kỹ năng lắng nghe của bạn nhé!

BỐN LOẠI HÌNH LẮNG NGHE:

Lắng nghe là một kỹ năng giao tiếp quan trọng, giúp chúng ta tiếp thu thông tin, thấu hiểu người khác và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn. Dưới đây là bốn loại hình lắng nghe phổ biến:

1. Lắng nghe thông tin (Informational Listening):

   Mục đích: Thu thập thông tin và sự kiện.

   Đặc điểm: Yêu cầu sự tập trung và chú ý cao độ vào nội dung được truyền đạt.

   Ví dụ: Nghe dự báo thời tiết, nghe hướng dẫn viên du lịch, nghe giảng bài, tham dự cuộc họp, đọc sách báo,...

2. Lắng nghe phản biện (Critical Listening):

   Mục đích: Phân tích, đánh giá nội dung được truyền đạt để giải quyết vấn đề hoặc đưa ra quyết định.

   Đặc điểm: Là khía cạnh chủ động của lắng nghe, đòi hỏi người nghe phải theo dõi "luận điểm chính" và khả năng tư duy logic.

   Ví dụ: Nghe một bài tranh luận, nghe một bài thuyết trình về một đề tài bạn quan tâm, đánh giá một sản phẩm/dịch vụ,...

3. Lắng nghe đồng cảm (Empathetic Listening):

   Mục đích: Thấu hiểu cảm xúc và tâm trạng của người nói, đặt mình vào vị trí của họ để cảm nhận.

   Đặc điểm: Là hình thức lắng nghe khó nhất, yêu cầu sự nhạy cảm, tinh tế và không phán xét.

   Ví dụ: Lắng nghe bạn bè chia sẻ về những khó khăn trong cuộc sống, lắng nghe đồng nghiệp tâm sự về những áp lực công việc, tham gia các buổi tư vấn tâm lý,...

4. Lắng nghe phòng thủ (Defensive Listening):

   Mục đích: Bảo vệ bản thân khỏi những lời chỉ trích, phê bình.

   Đặc điểm: Người nghe cảm thấy bị đe dọa, có xu hướng phản ứng một cách giận dữ hoặc tìm cách biện minh cho bản thân.

   Ví dụ: Khi bị sếp góp ý, thay vì tiếp thu có thể bạn sẽ tìm cách biện minh cho lỗi sai của mình. Hoặc khi bị người khác phê bình, bạn dễ dàng nổi nóng và phản bác lại.

LẮNG NGHE HIỆU QUẢ - BÍ QUYẾT ĐỂ HIỂU VÀ ĐƯỢC HIỂU

Bạn có bao giờ tự hỏi, khi ai đó đang nói, chúng ta thực sự lắng nghe họ, hay đang mải mê nghĩ về câu trả lời của chính mình? Lắng nghe hiệu quả không chỉ đơn thuần là nghe âm thanh, mà là thấu hiểu thông điệp và cảm xúc của người nói. Để làm được điều đó, chúng ta cần đến "Lắng nghe tích cực".

Vậy "Lắng nghe tích cực" là gì? Đó là khi chúng ta chủ động "lắng nghe", tập trung vào những gì đang được nói thay vì chỉ thụ động "nghe". Lắng nghe tích cực bao gồm việc dành toàn bộ sự chú ý cho người nói, thể hiện sự quan tâm bằng cả ngôn ngữ lời nói và phi ngôn ngữ như: duy trì giao tiếp bằng mắt, gật đầu, mỉm cười, đồng tình bằng cách nói "Vâng" hoặc "Ừm". Những hành động này sẽ khuyến khích người nói tiếp tục chia sẻ.

Ghi chú, tóm tắt, yêu cầu làm rõ ý hoặc đặt câu hỏi là những cách phản hồi tích cực cho người nói. Tuy nhiên, lắng nghe tích cực cũng đồng nghĩa với việc cho người nói thời gian để hoàn thành ý của họ và tránh ngắt lời. Hãy chờ đến khi họ kết thúc bài nói rồi mới đưa ra ý kiến, nhận xét hoặc câu hỏi của bạn.

Phát triển kỹ năng lắng nghe tích cực và đồng cảm giúp xây dựng và duy trì các mối quan hệ cá nhân lành mạnh. Ngược lại, lắng nghe phòng thủ - khiến chúng ta chỉ tập trung bảo vệ bản thân - có thể dẫn đến hành vi tiêu cực, hủy hoại các mối quan hệ.

Hãy thử tưởng tượng, một người vợ/chồng có thể hiểu sai lời nhận xét vô ý của đối phương như "Không đặt mật khẩu cho tin nhắn điện thoại là dấu hiệu của sự tin tưởng" là đang chỉ trích mình và phản ứng lại bằng sự giận dữ, lời nói gây tổn thương. Sự leo thang của thái độ phòng thủ có thể dẫn đến ly hôn. Phân tích tình huống cho thấy nguyên nhân của hành vi này là do bản năng tự vệ, xuất phát từ cảm giác tội lỗi của chính họ.

Các cặp đôi thực hành lắng nghe sâu sắc, không phòng thủ thường tập trung vào suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của đối phương. Họ cũng có xu hướng tạo ra một môi trường an toàn, không phán xét cho người bạn đời của mình. Lắng nghe cho thấy bạn quan tâm và tôn trọng đối phương. Trong ví dụ trên, người vợ/chồng có thể xoa dịu tình hình bằng cách nói rằng lời nhận xét chỉ là một quan sát chung chung, không ám chỉ hành vi của bất kỳ ai.

LẮNG NGHE HIỆU QUẢ HƠN VỚI 5 BÍ QUYẾT ĐƠN GIẢN

Lắng nghe là một kỹ năng giao tiếp quan trọng, nhưng không phải ai cũng biết cách lắng nghe hiệu quả. Lắng nghe hiệu quả không chỉ đơn thuần là nghe âm thanh mà còn là thấu hiểu thông điệp và cảm xúc của người nói.

Dưới đây là 5 bí quyết đơn giản giúp bạn nâng cao kỹ năng lắng nghe của mình:

1. Đừng nói, hãy lắng nghe: Hãy để người nói trình bày trọn vẹn ý của họ mà không ngắt lời hay tập trung vào việc phản hồi khi họ chưa nói xong. Việc chen ngang hoặc nói chuyện riêng trong lúc người khác đang nói cho thấy bạn không thực sự quan tâm đến họ.

2. Ưu tiên người nói: Chuẩn bị tâm thế sẵn sàng lắng nghe. Hãy thư giãn và dành toàn bộ sự chú ý cho người nói. Duy trì giao tiếp bằng mắt, gật đầu và khuyến khích họ. Lắng nghe tích cực cũng bao gồm việc lắng nghe cảm xúc của người nói.

3. Tập trung và đồng cảm: Hãy dành toàn bộ sự chú ý cho người nói. Đừng vẽ vời, nhắn tin, nhìn ra ngoài cửa sổ hoặc làm bất cứ điều gì khiến bạn xao nhãng khỏi những gì họ đang nói. Hãy đặt mình vào vị trí của họ; có thể họ đang hồi hộp hoặc chưa chuẩn bị kỹ. Sự thiếu tập trung của bạn có thể khiến họ càng thêm phân tâm.

4. Lắng nghe ngôn ngữ cơ thể: Chú ý đến những tín hiệu phi ngôn ngữ của người nói, chúng thường truyền tải nhiều hơn lời nói. Người nói có thể thể hiện sự tự tin hoặc thiếu tự tin thông qua các dấu hiệu phi ngôn ngữ như cử chỉ, nét mặt và động tác. Hãy tập trung vào những điều này để hướng sự chú ý của bạn vào họ và lắng nghe một cách tích cực.

5. Tránh định kiến: Một người biết lắng nghe với thái độ cởi mở, không phán xét thường thu hút người khác mở lòng và muốn trò chuyện cùng. Hãy phát triển thái độ không chỉ trích đối với lời nói của người khác, tập trung vào những gì họ đang nói thay vì là ai đang nói. Hãy nhớ rằng giao tiếp dựa trên bối cảnh hiện tại chứ không phải những trải nghiệm trong quá khứ, những lời chỉ trích đã qua, những lời lẽ xúc phạm đã bị lãng quên,...

Lợi ích của việc rèn luyện kỹ năng lắng nghe:

• Nâng cao khả năng giao tiếp hiệu quả.

• Xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt đẹp.

• Thúc đẩy sự thấu hiểu và cảm thông giữa con người.

• Nâng cao khả năng học hỏi và tiếp thu kiến thức.

Phương pháp cải thiện kỹ năng lắng nghe:

• Tập trung chú ý vào người nói.

• Quan sát ngôn ngữ cơ thể của họ.

• Đặt câu hỏi để làm rõ ý.

• Không ngắt lời người khác.

• Luôn thể hiện sự tôn trọng và đồng cảm.

Lắng nghe hiệu quả là chìa khóa để xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp và gặt hái nhiều thành công trong cuộc sống. Hãy áp dụng 5 bí quyết đơn giản trên để trở thành người biết lắng nghe hiệu quả bạn nhé!

 

Nguồn: Effective Listening Skills

Chuyển ngữ: Tu sĩ Lm. Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM