CON NGƯỜI NHƯ LÀ NHỮNG NGƯỜI TRUYỀN THÔNG

CON NGƯỜI NHƯ LÀ NHỮNG NGƯỜI TRUYỀN THÔNG

Nguyên tác: Robert Pen SDB. Human Beings as Communicators. In Communication for Pastoral Leadership, Book 2: Critical Understanding of Social Communication. New Delhi: Don Bosco Communication India. 2010. Pages 24-26. ISBN: 978-81-87060-42-0

Chuyển ngữ: Lm. Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM

Tầm Quan Trọng của Truyền thông trong Đời Sống Con Người

Con Người - Những 'Người Thông hiểu' trong Truyền thông

Con Người - Những 'Người Truyền Thông'

1. Tính Chất Cơ Bản của Truyền thông Con Người

2. Sự Cần Thiết của Truyền thông Con Người

3. 'Đặc Điểm' của Truyền thông Con Người

Điều Kiện cho Việc Truyền thông Chân Thực giữa Con Người

Chiều kích liên Chủ Thể của Cá Nhân trong Truyền thông

Truyền thông mang lại lợi ích cho những ai nỗ lực thực hiện nó. (John Powell)

Tầm Quan Trọng của Truyền thông trong Đời Sống Con Người

Việc nói chuyện, cũng như việc đi lại, là những hành động chúng ta thực hiện một cách tự nhiên mà không cần suy nghĩ xem mình đang làm như thế nào. Khi ta phát ngôn, chúng ta thường cảm thấy mình chỉ đang nói một cách tự nhiên, nhưng những gì ta nói và cách ta nói được lựa chọn từ một loạt các khả năng rộng lớn. Người khác phản ứng với lựa chọn của ta giống như họ phản ứng với trang phục ta mặc. Mọi lời nói đều phải được truyền đạt theo một cách nào đó; nghĩa là, với một giọng điệu, tốc độ, ngữ điệu và âm lượng nhất định. Ta có thể suy nghĩ về điều gì để nói khi truyền thông, nhưng hiếm khi ta cân nhắc về cách để biểu đạt, trừ khi tình huống có tính chất cảm xúc cao. Ta ít khi suy nghĩ về việc nên nói to hay nhanh đến mức nào, nhưng người khác lại dùng những dấu hiệu này để hiểu ý và quyết định họ nghĩ gì về cuộc truyền thông. Mỗi người trong chúng ta có một cách nhìn nhận độc đáo dựa trên sinh học và tâm lý của bản thân.

Chúng ta đã nghe Chúa Giê-su nói, “Nếu có đức tin bằng hạt cải, các con có thể bảo núi này, ‘Hãy dời đi!’ và nó sẽ dời đi” (Lu-ca: 17:6). Lịch sử tràn ngập những ví dụ và câu chuyện về bản chất thực sự của con người. Sức mạnh thực sự của bản chất con người được hiển thị qua ý chí truyền thông của họ.

Deborah Tannen nói rằng “Mọi người có những phong cách đối thoại khác nhau”. “Họ được ảnh hưởng bởi khu vực họ lớn lên, dân tộc, tuổi tác, tầng lớp xã hội và giới tính” (Tannen, 1984). Nhưng phong cách đối thoại là không hình dung được, và chúng ta có thể không nhận ra rằng những yếu tố này và các yếu tố khác từ bối cảnh của chúng ta ảnh hưởng đến cách chúng ta nói chuyện. Vì vậy, chúng ta cho rằng mình chỉ đơn giản là nói những gì mình muốn nói. Do không nhận ra rằng phong cách đối thoại của người khác khác biệt so với của mình, chúng ta thường xuyên cảm thấy bối rối trong các cuộc trò chuyện. Do đó, chúng ta cho rằng vấn đề Truyền thông  xuất phát từ ý đồ xấu của người khác, nghĩ rằng họ không thích chúng ta, hoặc rằng họ ngốc nghếch, thô lỗ, áp đặt, v.v.

Con Người - Những 'Người Thông hiểu' trong Truyền thông

Truyền thông là một bản chất cốt lõi của cuộc sống con người và là một nhu cầu xã hội không thể thiếu, đồng thời cũng là trách nhiệm của mỗi người. Truyền thông chính là một sự mạo hiểm. Chúng ta không chỉ phải chịu trách nhiệm với những lời nói của mình mà còn bị đánh giá qua những gì mình truyền đạt. Sự tự giác trong truyền thông đôi khi khiến chúng ta băn khoăn. Mình cần truyền đạt những gì trong cuộc sống này? Mình có khả năng truyền thông không? Mình có đang truyền thông đúng cách với người khác không? Làm sao mình biết những gì mình truyền đạt không chỉ là quan điểm cá nhân? Mình có thể 'biết' được điều gì về thực tại thực sự không? Trước khi truyền đạt những sự thật khác về thực tại, mình đã hiểu rõ bản thân mình chưa? Vậy, mình có phải là 'người biết', biết phải truyền đạt những gì không? Để truyền thông một cách chính xác, con người vì thế mà cố gắng hiểu biết sâu sắc về các sự thật trong quá trình tìm hiểu của họ.

Trong hành trình tìm hiểu và truyền thông này, con người đang dần 'hình thành'. Từ khi còn là một đứa trẻ cho đến khi trưởng thành, chính là một quá trình biến đổi chất lượng trong suy nghĩ, tự do và trách nhiệm của cùng một người. Con người ngày càng chủ động hơn trong quá trình tự 'hình thành' bởi, như triết gia Bernard Lonergan đã nói, "Sự phát triển là việc tăng cường số lượng việc cá nhân làm cho bản thân, quyết định cho bản thân, và khám phá cho bản thân" (Lonergan, 1988). Như vậy, con người từng bước tiếp nhận và thực hiện trách nhiệm cho sự 'hình thành' của chính họ.

Con người là những người hành động được ban phước với tự do và trách nhiệm. Chính tự do và trách nhiệm này tạo điều kiện cho hành động đạo đức, hình thành nhân cách, và định mệnh. Con người đạt tới một điểm then chốt trong sự tự chủ tăng lên khi họ tự mình nhận ra rằng quyền quyết định cuộc đời mình thuộc về họ. Ban đầu, họ bận rộn với các đối tượng của thực tại cho sự 'hình thành' của chính họ. Tuy nhiên, qua sự suy ngẫm, họ phát hiện ra rằng tất cả những việc làm, quyết định và khám phá của họ ảnh hưởng nhiều hơn đến bản thân họ so với đối tượng. Những điều này tích lũy thành các thói quen và tập quán của con người; chúng xác định sự tồn tại của họ và làm nên con người họ là và con người mà họ sẽ trở thành.

Quá trình 'hình thành' tự chủ này diễn ra ở mỗi cá nhân thông qua việc tự thủ đắc. Sự tự thủ đắc là một hoạt động bao gồm "sự tự ý thức lý trí của bản thân một cách rõ ràng và dứt khoát chiếm lấy chính mình như là ý thức lý trí" (Lonergan, 1992). Thông qua nó, cá nhân tồn tại trải qua, hiểu biết, phán đoán, suy xét, đánh giá, lựa chọn và hành động. Thông qua hoạt động này, con người tự làm cho mình trở thành những gì họ sẽ là, và họ làm điều này một cách tự do và có trách nhiệm để sống và truyền thông một cuộc sống có ý nghĩa.

Con Người - Những 'Người Truyền Thông'

Truyền thông là một yếu tố không thể tách rời của con người. Sự thật này về truyền thông con người có thể được hiểu qua ba khía cạnh: tính chất cơ bản, sự cần thiết và tính đặc trưng.

1. Tính Chất Cơ Bản của Truyền thông Con Người

Lonergan mô tả tính chất cơ bản của truyền thông con người như sau. Theo ông, con người là một sự thống nhất của nhiều cấp độ: vật lý, hóa học, sinh học, trí tuệ, lý trí và cảm xúc. Theo ông, mỗi cấp độ tiếp theo là sự kết hợp chặt chẽ hơn của các hoạt động mà ở cấp độ thấp hơn chỉ là sự tổ hợp ngẫu nhiên. Thêm vào đó, sự tương tác giữa các cấp độ và một nguyên tắc tương ứng đáng được gọi là truyền thông (Lonergan, 1992). Bản thân con người do đó yêu cầu phải truyền thông. Là một sinh vật tồn tại, con người về bản chất là đang trong quá trình truyền thông.

2. Sự Cần Thiết của Truyền thông Con Người

"Truyền thông không phải là thứ gì đó ngẫu nhiên hay chỉ là phụ trợ cho con người; đó chính là con đường duy nhất để trở nên con người cách trọn vẹn", Peter Henrici (1983) đã nói. Sự cần thiết của truyền thông con người được Lonergan giải thích. Ông viết: "Việc nhận biết và cảm nhận của con người không hoàn chỉnh nếu không được biểu đạt. Sự phát triển... của các biểu tượng, nghệ thuật, văn học là bản chất của sự tiến bộ con người" (Lonergan, 1972).

Theo ông, chính trong lĩnh vực ý thức của con người với các phân cấp khác nhau—cảm giác, trí tuệ, lý trí và cảm xúc—là nơi mà vấn đề truyền thông xuất hiện và được biểu hiện. Ông đã đưa ra nhận xét sau để minh họa sự truyền thông giữa cấp độ cảm giác và trí tuệ của con người: "Khi một con vật không có gì để làm, nó sẽ đi ngủ. Khi một con người không có gì để làm, anh ta có thể đặt câu hỏi" (Lonergan, 1992). Yếu tố ý định, một động lực nội tâm ý thức hoạt động một cách tự phát để nâng cao con người từ cấp độ này lên cấp độ khác, luôn luôn hoạt động trong họ. Sự ý định động lực này cũng dẫn dắt con người từ cấp độ trải nghiệm, hiểu biết và phán đoán đến cấp độ hành động thông qua việc họ biểu hiện bản thân trong truyền thông trong nỗ lực vượt qua bản thân và trở nên hoàn thiện. Sự thật này về truyền thông không chỉ là biểu hiện chung chung; mà nó là điều điển hình của việc là con người.

3. 'Đặc Điểm' của Truyền thông Con Người

Truyền thông, dù là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của con người, cũng là điều làm nên sự đặc biệt của loài người. Con người truyền thông theo một cách riêng biệt, phân biệt họ với các loài khác. Sự khác biệt giữa truyền thông của loài vật và con người là vô cùng lớn. Động vật sống và phản ứng một cách tự nhiên với loài của mình, dựa trên bản năng và những ham muốn của chúng. Tuy nhiên, truyền thông của con người vượt qua điều đó. Nó còn mang tính chất lý trí và có ý chí. Con người có thể quyết định có phản ứng với các khao khát sinh học hay không. Họ có thể chọn lựa những khao khát nào để quan tâm, cách quan tâm như thế nào, ở mức độ nào và với ai, dựa trên sự đa dạng của các hoàn cảnh và ngữ cảnh mà họ gặp phải. Ý thức được bản thân, nhu cầu sinh học, giới hạn sinh lý và sự hiện diện của giới tính khác trong loài, họ điều chỉnh hành vi của mình, đặt câu hỏi và biểu đạt bản thân theo nhiều cách để phù hợp với từng tình huống. Để biểu đạt những mong muốn của mình, khác biệt rõ ràng với các phản xạ sinh học hay bản năng động vật, được dẫn dắt bởi trí tuệ và lý trí của mình, họ sử dụng các kỹ năng truyền thông đa dạng trong cuộc đời. Phương thức truyền thông này do đó là đặc thù, độc quyền và chỉ thuộc về con người có lý trí.

Điều Kiện cho Việc Truyền thông Chân Thực giữa Con Người

"Việc truyền đạt thông điệp," theo Lonergan, "là việc dẫn dắt người khác cùng chia sẻ vào ý nghĩa nhận thức, cấu tạo, và hiệu quả của bản thân." Ông chỉ ra ba điều kiện mà người truyền đạt thông điệp Kitô giáo chân thực cần có, và điều này cũng giống như đối với bất kỳ ai muốn truyền đạt một thái độ chân thực (Lonergan, 1972).

i) Hiểu biết ý nghĩa của thông điệp: Người muốn truyền đạt ý nghĩa nhận thức của thông điệp cần phải 'biết rõ' nó trước tiên. Kiến thức này bao gồm việc hiểu rõ và chấp nhận thông điệp, lập trường về nó, và cố gắng để hiểu nó.

ii) Sống theo thông điệp: Tiếp theo, những người truyền đạt ý nghĩa cấu tạo của thông điệp cần phải 'sống theo' nó. Điều này quan trọng bởi vì không sống theo thông điệp trong cuộc sống cá nhân của mình, người đó không thực sự hiểu được ý nghĩa cấu tạo của nó. Bên cạnh đó, bạn không thể khiến người khác cảm nhận được điều bạn không sở hữu. Việc sống theo ý nghĩa của thông điệp trong cuộc sống là một yếu tố quan trọng để có thể truyền đạt ý nghĩa đó.

iii) Thực hành thông điệp: Cuối cùng, những người muốn truyền đạt ý nghĩa hiệu quả của thông điệp phải 'thực hành' nó trong truyền thông với người khác. Bạn cần áp dụng vào thực tế những gì đã tiếp thu vào cuộc sống của mình. Thông điệp cần được truyền đạt một cách hiệu quả tới người khác qua hành động và lời nói truyền thông của bạn, giúp bạn vượt qua bản thân và trở nên chân thực hơn.

Chiều kích liên Chủ Thể của Cá Nhân trong Truyền thông

Truyền thông bao gồm với việc truyền thông với người khác. Chúng ta không thể chỉ tự truyền thông với mình mà cần phải mở rộng truyền thông với người khác. Chúng ta sống và làm việc trong một xã hội mà truyền thông là nền tảng. Xã hội không thể phát triển nếu như mọi người không truyền thông, tương tác lẫn nhau để xây dựng một cộng đồng thế giới. Dù trong gia đình, trường học, chợ, văn phòng hay chính phủ, tất cả đều tồn tại nhờ truyền thông. Truyền thông giữa người với người, hay truyền thông tương tác, là một phần không thể thiếu của truyền thông.

Vậy, quá trình truyền thông bao gồm hai phần: một là người gửi, người phát sóng, người nói hoặc người viết - người từ đó thông điệp được gửi đi hoặc được mã hóa; và phần kia là người nhận, người nghe hoặc người đọc - người nhận, giải mã, hiểu và diễn giải ý nghĩa của thông điệp được nhận. Cuối cùng, truyền thông đạt tới đỉnh cao qua cuộc đối thoại giữa hai bên. Truyền thông dưới hình thức đối thoại là một quá trình hai chiều. Người nhận có thể trở thành người truyền đạt và ngược lại, người truyền đạt cũng có thể là người nhận.

Tài liệu tham chiếu

1. Henrici, Peter (1983, March 1). “Towards an anthropological philosophy of communication” in Communication Resource — A supplement to ACTION Newsletter, 1-2.

2. Lonergan, Bernard (1988). “Collection” (2nd ed.). In Crowe, F. E. & Doran, R. M. (Eds.), Collected Works of Bernard Lonergan (vol. 4). Toronto: University of Toronto Press.

3. Lonergan, Bernard (1992). “Insight: A study of human understanding” (5th ed.). In Crowe, F. E. & Doran, R. M. (eds.), Collected Works of Bernard Lonergan (vol.3). Toronto: University of Toronto Press.

4. Lonergan, Bernard (1972). Method in. New York: Herder & Herder.

5. Tannen, Deborah (2005). Conversational Analyzing Talk Among (2nd Edition). London: Oxford University Press