BÀI HUẤN DỤ CỦA ĐỨC GIÁO HOÀNG LÊÔ XIV: Gửi các tham dự viên Hội nghị Hiệp hội MINDS International

BÀI HUẤN DỤ CỦA ĐỨC GIÁO HOÀNG LÊÔ XIV

Gửi các tham dự viên Hội nghị Hiệp hội MINDS International

Tại Sảnh Clementina

Thứ Năm, ngày 9 tháng 10 năm 2025

 

Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần.

Bình an ở cùng anh chị em.

Anh chị em thân mến, chào buổi sáng. Hoan nghênh tất cả mọi người!

Cha rất vui được ngỏ lời với anh chị em vào thời khắc này. Thời sự hôm nay đòi hỏi sự phân định và trách nhiệm đặc biệt. Rõ ràng, truyền thông giữ vai trò then chốt trong việc hình thành lương tâm và giúp rèn luyện tư duy phản biện.

Thật là nghịch lý. Trong thời đại truyền thông, các hãng tin và cơ quan truyền thông lại đang trải qua khủng hoảng. Người tiếp nhận thông tin cũng vậy. Nhiều người lẫn lộn cái giả với cái thật, điều nhân tạo với điều chân thực. Tuy thế, hôm nay không ai có thể nói: “Tôi không biết.” Vì vậy, Cha muốn khích lệ anh chị em trong công việc quan trọng này. Cha cũng đề nghị tăng cường cộng tác để cùng nhau suy tư.

Thông tin là một thiện ích công cộng. Tất cả chúng ta đều phải bảo vệ. Do đó, điều sinh hoa kết quả thật sự là sự cộng tác giữa công dân và nhà báo, cùng phục vụ trách nhiệm đạo đức và trách nhiệm công dân. Một hình thức công dân tích cực là trân trọng và nâng đỡ những chuyên gia và cơ quan cho thấy sự nghiêm túc và tự do đích thực trong công việc. Nhờ vậy, xã hội hình thành một vòng tròn nhân đức và được hưởng lợi chung.

Mỗi ngày đều có ký giả liều mình để thông tin cho mọi người biết điều gì đang thực sự xảy ra. Thời buổi hôm nay bị ghi dấu bởi xung đột lan rộng và bạo lực. Nhiều người đã thiệt mạng khi thi hành nhiệm vụ. Họ là nạn nhân của chiến tranh và của ý thức hệ chiến tranh. Ý thức hệ ấy tìm cách loại bỏ sự hiện diện của nhà báo ngay từ đầu. Chúng ta không được quên họ! Nếu hôm nay chúng ta biết điều gì đang diễn ra tại Gaza, Ukraina và ở mọi miền đất đẫm máu vì bom đạn, phần lớn là nhờ họ. Những chứng từ tận mắt phi thường ấy là đỉnh điểm của nỗ lực hằng ngày nơi biết bao người. Họ làm việc để bảo đảm rằng thông tin không bị thao túng nhằm các mục đích đi ngược với sự thật và phẩm giá con người.

Như anh chị em biết, trong lần gặp gỡ đầu tiên của Cha với các nhà báo trên khắp thế giới, ngay sau Mật nghị, Cha đã kêu gọi trả tự do cho các đồng nghiệp của anh chị em. Họ bị bách hại và giam cầm cách bất công chỉ vì làm công việc của mình. Hôm nay, Cha lặp lại lời thỉnh cầu ấy. Làm nghề báo chí không bao giờ có thể bị coi là tội phạm. Trái lại, đó là một quyền phải được bảo vệ.

Quyền tự do tiếp cận thông tin là một trụ cột nâng đỡ tòa nhà xã hội. Vì thế, chúng ta được mời gọi bảo vệ và bảo đảm quyền ấy.

Đức Phanxicô đã nhấn mạnh: “Chúng ta cần những doanh nhân can đảm, những kỹ sư thông tin can đảm, để vẻ đẹp của truyền thông không bị hư hoại” (Huấn từ gửi các tham dự viên Năm Thánh Truyền thông, 25.01.2025). Truyền thông cần được giải phóng khỏi lối tư duy sai lạc làm băng hoại nó, khỏi cạnh tranh bất chính và khỏi thói “câu nhử nhấp chuột” (clickbait) xuống cấp. Các hãng tin ở tuyến đầu. Họ được mời gọi hành động trong môi trường truyền thông hiện nay theo những nguyên tắc – tiếc thay, không phải lúc nào cũng được chia sẻ – nhằm kết hợp tính bền vững kinh tế của tổ chức với việc bảo vệ quyền được thông tin chính xác và cân bằng.

Các nhà báo làm việc cho các hãng tin cũng vậy. Họ được kêu gọi là những người đầu tiên có mặt tại hiện trường và tường thuật tin nóng. Điều này lại càng đúng trong thời đại phát trực tiếp liên tục và số hóa ngày càng bao trùm của truyền thông đại chúng. Như anh chị em đã rõ, người làm việc cho hãng tin được kỳ vọng viết nhanh, làm việc dưới áp lực, ngay cả giữa những hoàn cảnh vô cùng phức tạp và bi thương. Vì thế, sứ vụ của anh chị em đòi hỏi năng lực chuyên môn, lòng can đảm và ý thức đạo đức. Đây là những giá trị vô giá. Chúng phải trở thành liều thuốc giải trước sự lan tràn của “rác thông tin”.

Tuy nhiên, chúng ta không bị định mệnh buộc phải sống trong một thế giới nơi sự thật không còn phân biệt được với hư cấu. Ở đây, chúng ta cần tự vấn những câu hỏi cốt yếu.

Thuật toán ngày nay tạo sinh nội dung và dữ liệu với quy mô và tốc độ chưa từng có. Nhưng ai kiểm soát chúng? Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách chúng ta tiếp nhận thông tin và truyền đạt. Nhưng ai điều khiển nó, và nhằm mục đích gì? Chúng ta phải tỉnh thức. Cần bảo đảm rằng công nghệ không thay thế con người. Cũng cần bảo đảm rằng thông tin và các thuật toán đang chi phối hôm nay không rơi vào tay một số ít người.

Anh chị em thân mến, cảm ơn anh chị em về công việc của mình. Cha gửi lời chúc tốt đẹp cho những suy tư của anh chị em trước các thách đố mà chúng ta đang đối diện.

Thế giới cần thông tin tự do, chuẩn xác và khách quan vì ích chung. Trong bối cảnh đó, xin nhớ lời cảnh báo của Hannah Arendt: ‘Kẻ mà chế độ toàn trị nhắm tới như chủ thể lý tưởng không phải là người Quốc xã sùng tín (convinced Nazi) hay Cộng sản sùng tín (convinced Communist), mà là những người đã đánh mất khả năng phân biệt giữa sự kiện và hư cấu, giữa sự thật và dối trá." (Nguồn gốc của Chủ nghĩa Toàn trị, tr. 474).

Với công việc kiên nhẫn và nghiêm cẩn, anh chị em có thể trở thành hàng rào ngăn chặn những ai, qua “nghệ thuật nói dối” cổ xưa, tìm cách tạo chia rẽ để “cai trị bằng chia rẽ”. Anh chị em cũng có thể là thành lũy của văn minh trước bãi lầy của sự cẩu thả và “hậu chân lý”.

Ngành truyền thông không thể và không được tách rời công việc của mình khỏi việc phục vụ chân lý. Minh bạch về nguồn và sở hữu, trách nhiệm giải trình, chất lượng và tính khách quan là những chìa khóa. Nhờ đó, vai trò của công dân như chủ thể trong hệ thống được khôi phục. Họ sẽ đòi hỏi một nền thông tin xứng với tên gọi.

Cha thúc giục anh chị em, đừng bao giờ đánh đổi thẩm quyền của mình!

Nguyện xin Thánh Thần của Thiên Chúa, Đấng là chân lý và sức mạnh, Đấng khơi dậy hiền hòa và can đảm, nâng đỡ anh chị em. Cha đồng hành với anh chị em bằng phép lành của Cha. Xin cảm ơn.

---

Nguồn: To Participants in the MINDS International Association Conference (9 October 2025)

Chuyển ngữ: TU sĩ Lm. Phêrô Nguyễn Văn Dũng, OFM